Wooncoop trekt aan kar van coöperatief wonen in Vlaanderen

Bij de start van de burgerwooncoöperatie wooncoop in 2017 keken de oprichters vijftien jaar ver. Bijna halfweg zijn ze nu, en ze hebben al meer dan enkele stenen verlegd om het concept van coöperatief wonen in Vlaanderen te promoten en te realiseren. Tijdens de Oost-Vlaamse Impactweek, van 2 tot 6 oktober, is er een unieke kans om coöperatief wonen te ontdekken tijdens twee wandelingen die wooncoop organiseert.

Karel Lootens was van 2010 tot 2017 coördinator van het bedrijvencentrum van De Punt. Zijn laatste exploot bij het bedrijvencentrum was de coördinatie van de nieuwbouw. Ergens moet er een bouwmicrobe gezeten hebben, want in 2017 startte hij samen met Lukas Vanelderen en Gerbrand Nootens wooncoop op.

Vandaag telt wooncoop acht medewerkers. Van een zestal projecten in het Gentse in de eerste twee jaar groeide het daarna versneld naar de huidige 28 projecten in alle Vlaamse provincies. Wooncoop is daarmee wellicht de snelst groeiende wooncoöperatie in Vlaanderen.

“Van de 28 projecten zijn er vandaag vijftien afgewerkt en bewoond,” telt bewonerscoach Chiara Nicque. “Daarmee hebben we 46 wooneenheden. Wanneer de 28 projecten allemaal afgewerkt zijn, zullen we 270 wooneenheden gerealiseerd hebben.”

“In de beginjaren deden we vooral kleinere projecten: één grote woning die we verbouwden voor voor enkele gezinnen. De jongste jaren worden de projecten groter. Project Bellefleur in Gent, bijvoorbeeld, telt 24 appartementen. Een project in Hasselt waar we deze maand campagne voeren, zal bij de oplevering in 2025 goed zijn voor 33 wooneenheden.”

Achterban

“Wooncoop werkt vooral vraaggedreven. Bewonersgroepen komen naar ons met hun plannen om een collectief woonproject op te starten. Wij zijn voor hen een ideale partner omdat we de bewoners ontzorgen van heel wat juridische, bouwtechnische en administratieve zaken.”

“Als een project doorgaat, worden de bewoners mede-eigenaar van wooncoop door als coöperanten te investeren. Wooncoop is dan eigenaar en verantwoordelijke over de woonprojecten.”

“Een coöperant wordt mede-eigenaar van de coöperatie en huurt van de coöperatie, met een korting op de woonkost in verhouding tot de inbreng in de coöperatie en met levenslange woongarantie. Elke bewoner is via zijn aandeelhouderschap van wooncoop dus eigenlijk huurder bij zichzelf. Er zijn ook coöperanten die aandeelhouder worden om iemand anders te laten wonen; we noemen ze de achterban van bewoners.”

Een derde financieringsbron van wooncoop zijn impact-investeerders die niet verbonden zijn aan een bewoner. Zij investeren in aandelen of een lening aan wooncoop omdat ze hun geld willen beleggen in een duurzame investering met impact. Het rendement op die lening is vergelijkbaar met de onlangs uitgegeven staatsbon, merkt wooncoop fijntjes op in een nieuwsbericht. Het beoogd rendement van de aandelen volgt de residentiële vastgoedprijs.

Samen zijn de drie soorten investeerders – meer dan 1.600 coöperanten en meer dan 400 leninggevers – vandaag goed voor een financiering van meer dan 29 miljoen euro. Daarnaast financiert wooncoop zich met klassieke bancaire leningen.

Parkeerplaatsen

Wooncoop kijkt bij de aankoop en verbouwing van elk project naar duurzaamheid, onder meer met woonfuncties die kunnen worden gedeeld. “In onze projecten onderzoeken we telkens hoe we slimmer kunnen omgaan met ruimte. Dat leidt soms tot discussies over omgevingsvergunningen,” vertelt Chiara. “Voor een lopend project in Gent moeten we de stad overtuigen dat 24 woningen niet per se 24 parkeerplaatsen nodig hebben, omdat we willen inzetten op autodelen.”

“Ideeën als een gedeelde tuin wekken soms argwaan bij andere buurtbewoners, wat ook al heeft geleid tot vertragingen in het toekennen van omgevingsvergunningen.”

“Ons publiek is vandaag eerder niche,” zegt Chiara. “Het zijn mensen met interesse in duurzaamheid, die ruimte hebben in hun hoofd om alternatieven te zoeken voor de klassieke Belgische baksteen in de maag. ”

“Maar we streven er ook naar onze projecten een diverser en inclusiever karakter te geven. Meestal doen we dat in samenwerking met andere organisaties. In het project Wastine in Gent gaan mensen met een beperking samenwonen met mensen zonder beperking. Voor dat project werken we samen met de VZW geWOON-WIJS, die opgericht is door ouders die voor hun kinderen met een beperking een toekomstgerichte woonvorm willen realiseren.”

“Elders werken we, ook in samenwerking met organisaties, aan projecten waar we plaats voorzien voor nieuwkomers of voor kwetsbare huurders.”

Solidair

Zopas lanceerde wooncoop de actie “Solidair met kwetsbare huurders”, waarmee de coöperatie 700.000 euro wil ophalen via solidaire aandelen om drie nieuwe woningen mogelijk te maken voor kwetsbare huurders, twee in Antwerpen, een in Gent.

“Wie deelneemt, investeert voor minimaal vijf jaar in wooncoop en doet afstand van financieel rendement gedurende die periode, in ruil voor het sociaal rendement. Na vijf jaar kan de belegger zijn geld terugvragen.”

Onbekend, niet onbemind

Wooncoop steekt veel tijd en energie in communicatie, niet alleen voor de eigen projecten maar ook voor het idee van burgerwooncoöperaties zelf. “Per jaar organiseren we een vijftigtal infosessies, gemiddeld een per week, meestal over concrete projecten.”

De communicatie is nodig, want het concept van wooncoöperaties is in België nog niet ingeburgerd. In heel België zijn er vandaag iets meer dan 13.000 coöperatieve woningen, de meeste in de (Brusselse) sociale huisvesting. In Zweden tekenen wooncoöperaties voor 22 procent van de totale woningmarkt; in Polen voor 19 procent.

“Onbekend, niet onbemind” titelde Cera, de grootste Belgische coöperatie, boven een onderzoek dat ze vorig jaar liet uitvoeren.

65 procent van de Belgen heeft nog nooit gehoord van wooncoöperaties. Maar 76 procent is wel geïnteresseerd in een of meerdere principes ervan. Nadat ze die principes uitgelegd kregen, zou 34 procent een investering in een wooncoöperatie overwegen. Bij huurders en jongeren wordt dat zelfs 45 en 41 procent.

Wandelingen

Wie wil kennismaken met het concept van wooncoöperaties en met enkele concrete projecten van wooncoop kan tijdens de Oost-Vlaamse Impactweek met wooncoop op wandel in Gent.

“Die wandelingen zijn een leuke aanvulling op onze infosessies online en ter plaatse,” vindt Chiara. “Bij succes gaan we ze zeker herhalen.”